.
သြႃႇၸဝ်ႈဝႃႇယႃႇမၺႃႇၼ
ၸဝ်ႈၵႂၢၼ်းဝတ်ႉသီႇရိမင်ႇၵလႃႇပၢင်ႁူႈ
(တႄႇပီ 1974 တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်)
ၸႃႇတိတီႈၵိူတ်ႇ
သြႃႇၸဝ်ႈႁဝ်းၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈမႃးမိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1309 (1947)၊ ၶဝ်ႈပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆးပေႃႈထဝ်ႈၵျွင်းမၢတ်ႈ မႄႈထဝ်ႈၵျွင်းယူႇ ဝၢၼ်ႈၸၢၼ်း ဢိူင်ႇသၼဵၼ်း၊ ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ၸၢႆးၶမ်းၶႅၼ်ႉ မီးပီႈၼွင်ႉႁူမ်ႈၵၼ်သီႇၵေႃႉ သြႃႇၸဝ်ႈပဵၼ်ပီႈဢၢႆႈလူင်ပိူၼ်ႈ ၵေႃႉတၢမ်း ၼၢင်းသႅင်ၸိင်ႇ ၵေႃႉထူၼ်ႈသၢမ် ၼၢင်းသႅင်မၼ်ႈ ၵေႃႉလိုၼ်းသုတ်း ၸၢႆးသၢင်ႇထုၼ်း ၼႆယဝ်ႉ။
ၵၢၼ်ႁဵၼ်း
သြႃႇၸဝ်ႈႁဝ်းၶိုၼ်ႈယူႇၵျွင်းႁဵၼ်းလိၵ်ႈတီႈဝတ်ႉလူင်သၼဵၼ်း မိူဝ်ႈဢႃႇယုၸဝ်ႈလႆႈ 13 ၶူပ်ႇသေ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇသႃႇမၼေႇ တမ်ႈတီႈသြႃႇၸဝ်ႈလူင်ၵုမႃႇရသေ လႆႈၸိုဝ်ႈမႅတ်ႈမႂ်ႇသႂ်ႇဝႃႈ ၸဝ်ႈသၢင်ႇဝႃႇယႃႇမၺႃႇၼ မႅၼ်ႈမိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ 1322 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈႁဝ်းလႆႈၵႂႃႇသိုပ်ႇႁဵၼ်းဢဝ်လိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇတီႈဝတ်ႉပိၵတ်ႈ ဝဵင်းပၢင်လူင်၊ ဝတ်ႉတွင်ႇၵျီး ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ၊ ဝတ်ႉသႃႇသၼမၼ်ႇတႅင်ႇ ဝဵင်းပႃႇၵိူဝ် လႄႈ ဝတ်ႉတွင်ႇပွၵ်ႉ ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ ႁဵၼ်းဢဝ်ပၺ်ႇၺႃႇတၢင်းႁူႉတၢင်းမေႃ ၸဵမ်ၽၢႆႇလေႃးၵီႇလေႃးၵုတ်ႉတရႃႇ တႄႇဢဝ်ပၢႆးၼပ်ႉ ဝိၼႄး သတ်ႉတႃႇ သၢင်းၵျႃဝ်ႇ ဢၽိထၢၼ်ႇ ဢလင်ႇၵႃႇ သၢၼ်း လႄႈ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈလႄႈၵႂၢမ်းပဢူဝ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။
ၽွင်းတိုၵ်ႉပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇ ႁဵၼ်းလိၵ်ႈယူႇတီႈဝတ်ႉသႃႇသၼမၼ်ႇတႅင်ႇ ဝဵင်းပႃႇၵိူဝ်ၼၼ်ႉ ဢႃႇယုၸဝ်ႈႁဝ်းၵေႃႈ ယဵပ်ႇၶဝ်ႈၼႂ်းသၢဝ်းယဝ်ႉလႄႈ သြႃႇလႄႈတၵႃႇႁၢင်ႈႁႅၼ်းလူင်းႁွင်ႉၸဝ်ႈၶိုၼ်ႈမႃးၶိုၼ်းတီႈၵျွင်းသၼဵၼ်းသေ ထိုင်မႃးၼႂ်းပီ 1329 လိူၼ်ႁူၵ်းမႂ်ႇၸဵတ်းၶမ်ႈၼၼ်ႉ ပေႃႈၸၢင်းမၢတ်ႈ(ပေႃႈထဝ်ႈၵၼ် မႄႈၸၢင်းမူၼ်းၶဝ် ၶၢမ်ႇပဵၼ်ပၸ်ၸယႃႇၼုၵ်ႉၵႁသေယဝ်ႉ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ဢုတ်ႉတမ ၵျွင်းႁူးမီ ပဵၼ်ဢုပၸ်ၸေႇသေ ယုၵ်ႉဢဝ်ၸဝ်ႈႁဝ်းၶိုၼ်ႈပဵၼ်ႈရႁၢၼ်း တီႈၼႂ်းသိမ်ႇၶၼ်ႇတ ၵျွင်းလူင်သၼဵၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ပဵၼ်ၸဝ်ႈၵႂၢၼ်းဝတ်ႉပၢင်ႁူႈ
ၽွင်းဢၼ်ၸဝ်ႈႁဝ်းတိုၵ်ႉႁႃႁဵၼ်းဢဝ်ပၺ်ၺႃယူႇၼၼ်ႉ ထိုင်မႃးပီသၵ်ႉၵရၢတ်ႈ 1335 ၼီႈ လိူၼ်သီႇမ်ႂႇ 7 ၶမ်ႈ ဝၼ်းသဝ်ၼၼ်ႉ တၵႃႇႁူဝ်ၵျွင်းပၢင်ႁူႈ မိူဝ်းၼွမ်းယွၼ်းၸဝ်ႈၼင်ႈၵျွင်းတမ်ႈတီႈသြႃႇၸဝ်ႈလူင်ၵျွင်းသၼဵၼ်း ၼႆလႄႈ ၸဝ်ႈႁဝ်းၸင်ႇလႆႈတုင်းဢဝ်ၶေႃႈပူင်ဢေႃးဝၢတ်ႈတမ်ႈတီႈသြႃႇၸဝ်ႈလူင်သေ ႁပ်ႉဢဝ်ၽိူၼ်မွၵ်ႇပဵၼ်ၸဝ်ႈၼင်ႈၵျွင်း ၵႂၢၼ်းဝတ်ႉပၢင်ႁူႈ လႆႈဢွၼ်ႁူဝ်တၵႃႇၶဝ်ပူၵ်းပွင်ၼႃႈၵၢၼ်လိၵ်ႈလၢႆး ၽႃႇသႃႇ သႃႇသၼႃႇ ႁိူဝ်ႈႁိူင်းၶိုၼ်ႈယ်ႂႇမႃးယူႇတေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။
ၸူဝ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈသြႃႇဝႃႇယႃႇမၺႃႇၼ ပဵၼ်ၸဝ်ႈၼင်ႈၵျွင်းၵႂၢၼ်းဝတ်ႉၼႆႉ ဢၼ်ပဵၼ်ဝတ်ႉဝႃးၽႃသိူဝ်ႇၼႃႈၵၢၼ်ႇတႃၵျွင်းၵေႃႈ လႅၵ်ႈလၢႆႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇႁိူဝ်ႈႁိူင်းပိူင်းသႂ်တႄႉတႄႉ။ ၸဝ်ႈသၢင်ႇၸဝ်ႈၸၢင်းလုၵ်ႉတီႈဝတ်ႉပၢင်ႁူႈသေ ၵႂႃႇသိုပ်ႇႁဵၼ်းလိၵ်ႈၼႂ်းမိူင်းၼွၵ်ႈမိူင်း။ ၸိူဝ်းႁဵၼ်းလိၵ်ႈယဝ်ႉသေ ၵႂႃႇပဵၼ်ၸဝ်ႈၼင်ႈၵျွင်း ဢမ်ႇၼၼ် သိုပ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်လိၵ်ႈလၢႆး ပဵၼ်ၶူးသွၼ်တီႈႁူင်းႁဵၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။
ၸဝ်ႈဢၼ်လုၵ်ႉတီႈဝတ်ႉပၢင်ႁူႈသေ ၵႂႃႇပဵၼ်ၸဝ်ႈၼင်ႈၵျွင်းတၢင်ႇတီႈယူႇၼႂ်းယၢမ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉၸမ်ႉ 1) ဝတ်ႉၵိဝ်ႇယူမ်း ဝဵင်းပၢင်လူင် 2) ဝတ်ႉၵုင်းလူမ်း ဢိူင်ႇၽွင်းသႅင် 3) ဝတ်ႉၼႃးၶၢၼ် ဝဵင်းမိူင်းၼၢႆး 4) ဝတ်ႉၽႃလၢႆး ဢိူင်ႇတၢၼ်ႇဢေ ၸေႈဝဵင်းပၢင်လူင် 5) ဝတ်ႉၼႃးၶီး ဢိူင်ႇသၼဵၼ်း 6) ဝတ်ႉလူင်ၶူဝ်လမ် ဝဵင်းၶူဝ်လမ် 7) ဝတ်ႉဝၢၼ်ႈၼွင် ဢိူင်ႇၼွင်လႅင် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
လိူဝ်ၼႆႉ ဝတ်ႉပၢင်ႁူႈ ပဵၼ်တီႈႁဵတ်းသၢင်ႈပၢင်ပွႆးတႅမ်ႈတွပ်ႇၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ ၵေႃၽႄ ထုင်ႉသၼ်လွႆၵၼ်ပွၼ်သေ သြႃႇၸဝ်ႈလူင်ဝႃႇယႃႇမၺႃႇၼၵေႃႈ လႆႈပဵၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈပၢင်ပွႆးၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။
ၽူႈၵဵပ်းႁွမ်ပိုၼ်း
ၸဝ်ႈၶေႇမိၼ်ႇတ (ဝတ်ႉပၢင်ႁူႈ)
(သႂ်ႇၼႂ်းဝႅပ်ႉ May 2020)
> သိုပ်ႇလူပိုၼ်းၵျွင်းပၢင်ႁူႈ လႄႈ ၼႃႈၵၢၼ်ဢၼ်သြႃႇၸဝ်ႈဢွၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ
ႁၵ်ႉမႅတ်ႈတႃႇ 